1. Електроинсталација – што се треба да знаете?

Електричната инсталација во денешно време е важен дел од урбаната средина. Таа овозможува пристап до вода за пиење, одвод на отпадни води, осветлување, греење, ладење, како и работа на разни електрични апарати и уреди а домаќинството и во индустријата. Професионално направен и доволно моќен инсталационен систем овозможува несметано животно функционирање во средината. Електро инсталациите се дел од тој огромен систем, па како и секоја друга работа, бараат висока професионалност и искуство. Сепак, нема да биде лошо, како некој кој има потреба од тоа да знаете нешто околу основните поими и техники, бидејќи на тој начин полесно ќе преговарате и ќе се договорите со проектантот и изведувачот.

1.1. Мерење и одржување на електроинсталацијата

Најмалку на секои 10 години во куќата или станот во кој живеете, треба да се провери состојбата на електроинсталацијата, односно, да се измери напонот и преводливоста на мрежата. На тој начин, електричарот кој го врши мерењето, може да заклучи дали постојат проблеми и какви во самата мрежа или проблемот е само до апаратите. Вакви спорни точки доколку не се откријат на време, може да доведат до краток спој и електричен удар, но и пожар. Притоа мајсторот треба да ја исконтролира и громобранската и компјутерската инсталација. Потврдата која ќе ви ја издаде, важи како доказ за заштитеност на станот или куќата. Громобраните треба да се проверуваат на секој 2-4 години и задолжително после удар на гром. Генерално, се практикува проверка на сите инсталации пред да се започне со реновирање. Доколку инсталациите ги одржувате редовно и според упатствата (мерење, поправка, замена на осигурувачи и слично) нема да до прекин на напојувањето кое, дури и кога не станува збор за поголеми непогоди, може да ги оштетат електричните апарати.

2. Професионално и квалитетно проектирање и монтажа

Најпаметно е пред самото изведување на работите најпрво да направите детален план; во овој случај тоа треба да го направи електро инженер или искусен електричар кој може да направат соодветен нацрт за куќата или станот. Нисконапонската инсталација служи за осветлување и за апаратите во домаќинството, а информатичката служи за телефони, компјутери, интерфон, клими, противпожарна заштита и аларми. Проектирањето и самата инсталација бараат стручна оспособеност и искусен мајстор. Ви советуваме на оваа работа никако да не се нафатите сами. При проектирање и инсталација мора стриктно да се почитуваат многубројни закони и правила на професијата за да може сиот систем да биде сигурен и безбеден за ракување, а и лесно достапен во секоја ситуација.

3. Видови инсталации

3.1. Нисконапонски електрични и информациски инсталации

Осветлувањето и апаратите за домаќинство се напојуваат преку нисконапонска мрежа. Телефони, клима уреди, интерфон, противпожарна заштита и аларми се напојуваат преку информациска мрежа.

3.2. Според начинот на инсталација

Електричната инсталација се поставува во објектот на разни начини:

- под малтерот или во него: инсталацијата се развлекува така да оди на гол ѕид, па потоа се малтерисува;

- преку малтер: на овој начин инсталацијата се спроведува во просторијата со влажен јазол и се монтираат во пластични разводници со соодветни носачи;

- во шупливи ѕидови: инсталацијата може да биде запалива или не запалива и од тоа зависи од каков материјал ќе се изведува сувата градба;

- во бетон: исто како и инсталација под малтер или во самиот малтер и оваа се поставува уште во фазата на груби градежни работи;

- во инсталациони канали: на овој начин електроинсталацијата се поставува најчесто во индустриски објекти, а поретко во станбени;

- со не изолирани проводници: на овој начин се употребуваат само системи со низок напон, на пример халогенски лампи и слични апарати.

Најважно е електроинсталацијата да биде поставена согласно прописите од проектот. Мора да се води сметка за тоа нисконапонските и високонапонските осигурувачи меѓусебно да се оддалечени најмалку 5 цм. Исто така не смее да бидат ниту во исто струјно коло, освен ако не се одделени со преграден ѕид. Електричните кабли се спроведуваат низ пластични цевки со што се овозможува подоцна, по потреба, поправките и замената да бидат полесни. Значајно е и тоа сите електро приклучоци да имаат заштита, односно, трет проводник („заземјување“) во трожилниот кабел.

4. Постапка на инсталирање во куќа или стан

4.1. Инсталација

При изведба на електрична инсталација од клучно значење е таа да биде детално и внимателно испланирана и професионално инсталирана, бидејќи единствено на тој начин може да се спречат дополнителни компликации. Доколку, на пример, се реновира купатило, за замена на инсталацијата мора да се кршат плочките. Самата инсталација се работи во две фази. Т.н. фаза на груби работи е во исто време со грубите градежни работи, а втората оди истовремено со завршните работи на внатрешно и надворешно уредување. Грубите електроинсталатерски работи започнуваат тогаш кога ќе се завршат преградните ѕидови. Во тој период се работат и останатите инсталации, машинска, водоводна и канализациона, но и телекомуникациската мрежа. Доколку ѕидовите се ѕидаат, електро водовите во цевки се поставуваат пред или во тек на малтерисување, а доколку станува збор за ѕидови од гипс картонски табли, тогаш мрежата оди низ нив, бидејќи имаат шуплини. При новоградба, електроинсталацијата се поставува во бетонските плочи. ПВЦ цевките се поставуваат по оплатите непосредно пред изливање на бетонот, при што најважно е да не се оштетат. На овој начин, не треба да се штемуваат ѕидовите откако ќе се завршат. Електричарот ги пушта каблите-водовите низ тие црева, а подоцна, доколку дојде до дефект, лесно може да се изврши замена или поправка бидејќи има лесен пристап до каблите. Инсталационите цевки секогаш се поставуваат хоризонтално и вертикално, но никогаш косо и тоа на висина помеѓу 20 и 120 цм од подот, за да може подоцна полесно да се вршат поправки или надоградување. Единствено на таванот цевките се поставуваат по најкусата линија. Во просек, за семејна куќа потребни се 500-1000 м кабел и 10-15 разводни кутии.

Во домашната електроинсталација може да дојде до зголемување на отпорот на проводниците, а последователно на тоа и до опаѓање на нивната изолативност. При пуштање нова инсталација може да се случи грешка при спојување на водовите. За да се спречи штета од струен удар кој може да предизвика и пожар, најважна е добрата заштита. Штековите во кујната мора да бидат оддалечени најмалку 1 м по висина и 50 цм по ширина од водоводната инсталација исто како и во купатилото. Доколку штековите имаат капаче или пак некој апарат е постојано вклучен ( како на пример фрижидер, машина са садови и слично) тоа растојание може да се намали на 30 цм. Во купатилото и останатите простории со мокар јазол каде што опасноста од струен удар е секогаш поголема, сите апарати мора да се напојуваат преку ФЕД склопки за диференцијална струја од  0,03 A или преку заштитни склопки, исто така за диференцијална струја од 0,03 A. Таквите склопки секогаш мора да бидат на надворешниот ѕид на просторијата. Се препорачува заштитни штекови и осветлување и во детските и спалните соби, како и во дневниот престој.

4.2. Приклучување на дистрибутивната мрежа

1.Откако ќе се заврши идејниот план на електроинсталацијата за куќата или станот, се поднесува Барање за одобрение за приклучок на дистрибутивна мрежа. Согласноста ја добива или физичкото или правното лице, односно компанијата. Приклучувањето на објектите на правните и физичките лица на електричната мрежа на Електродистрибуција се врши врз основа на Решение за согласност за приклучување издадено од страна на компанијата.

Согласност за приклучување на електричната мрежа на Електродистрибуција е потребна при:
- изградба на нов објект кој се приклучува на дистрибутивната мрежа

- поставување на генераторски единици од обновливи извори на електрична енергија за сопствени потреби или за продажба

- зголемување на одобрената максимална едновремена моќност на корисникот на дистрибутивната мрежа

- промена или реконструкција на приклучокот по барање на корисникот на дистрибутивната мрежа

- одвојување на инсталации на објект кој е веќе приклучен на дистрибутивната мрежа

- спојување на инсталации на објект кој е веќе приклучен на дистрибутивната мрежа

2. Приклучокот мое да биде привремен или траен, поединечен или групен, па од тој аспект барањата се делат на два вида: Барање за издавање согласност за приклучок на објект со моќност до 43,5 kW и преку 43,5 W или Барање за согласност за приклучување на дистрибутивна мрежа.

3. Барањето треба да ги содржи следните документи:

·       лична карта на увид (за физички лица) или извод од Централен регистар (за правни лица);

·       одобрение за градба на објектот кој се приклучува или Решение за легализација за бесправно изграден објект;

·       доказ за право на сопственост или право на користење, имотен лист;

·       извод од ДУП, УПС или УПВНМ со вцртан објект;

·       Основен проект заверен од Општината врз основа на кој е издадено Одобрение за градба;

·       еднополна шема (само за објекти кои веќе се приклучени во дистрибутивна мрежа);

·       акт издаден од надлежен орган согласно Закон за градење ( за објекти за кој не се издава Одобрение за градење согласно овој Закон);

·       доказ за платена административна такса.

4. После позитивното решавање на барањето согласно Законот за општа управна постапка , ЕВН издава одобрение за приклучок во форма на решение, а по склучување на Договор за продажба на електрична енергија, ЕВН е должна објектот да го приклучи во рок од 15 дена доколку се исполнети сите законски и технички предуслови.

5. Пред самото приклучување се склучува Договор за изградба на приклучок за приклучување на објект на дистрибутивниот електроенергетски систем. Последен се склучува Договор за продажба на електрична енергија и на крај доаѓа самото приклучување на јавната електромрежа.