1. Потпорни ѕидови - што треба да знаете?

1.1. Потпорен ѕид

Потпорните ѕидови или гребени (мајсторите ги разликуваат така што ги нарекуваат цврсти ѕидови и шупливи гребени) всушност се граници помеѓу две нивоа на теренот што го спречуваат лизгањето на земјата од повисоките точки кон пониските. Затоа, гребените се користат на оние места каде што може да дојде до свлечиште поради поголема висинска разлика на земјиштето. Затоа потпорниот ѕид често е решение во дворовите или градините, иако се користи и за уредување и градини. Потпорниот ѕид гарантира дека почвата на повисокиот терен останува на своето место, а со тоа и вашиот двор секогаш изгледа уредно и уредно.

2. Видови потпорни ѕидови

Постојат неколку видови на потпорни ѕидови - камени, бетонски или дрвени. Колку ѕидот ќе биде издржлив и колку долго ќе и служи на својата намена, освен од квалитетот на работата зависи и од материјалот. Секој материјал има свои јаки и слаби страни и сосема е јасно дека не може секој да се користи за секоја намена. Кога се гради ваков тип на градежна конструкција, изборот на материјали и начин на работа најмногу зависи од карактеристиките на самиот терен, околината и локацијата каде што е подигнат. Секако, секогаш се препорачува потпорниот ѕид стилски да го следи концептот за дизајн на градината, а пред се тој да биде што е можно по незабележлив и ненаметлив. Од причина што сепак станува збор за градежна структура и е многу забележлива во секоја смисла, важно е да се спои со околината. Ова е и причината поради која потпорните ѕидови честопати дополнително се покриваат со вегетација која е засадена на повисоките точки така што како што расте го покрива целиот ѕид или е направен од шупливи блокови во кои се засадени растенија.

2.1. Класични бетонски потпорни ѕидови

Бетонските потпорни ѕидови се најчестиот избор за овој тип на заштитна конструкција. Тоа се должи на нивната универзалност, неутрален изглед и пред се исклучителна издржливост, која се спротивставува на сите временски услови. Бетонски ѕид се прави така што прво се подготвува оплата со арматура, а потоа во неа се истура бетон. Подготовката на оплати со арматура бара одредено знаење и искуство. Ѕидот може да се подигне без арматура, но таквата конструкција ќе биде послаба и помалку отпорна на механички оштетувања или на влијанието на временските промени. Најдоброто нешто кај бетонските потпорни ѕидови е што тие практично никогаш не треба да се поправаат. Бидејќи најчесто се истураат во еден потег, тие ги носат силите на притисокот на земјата кои рамномерно дејствуваат на структурата по целата површина. Освен помали населби (зборуваме за милиметри), на ваква бетонска падина не треба да се очекуваат други промени. Ако бетонскиот ѕид почне да се навалува во правец на земјиниот притисок, тоа значи дека темелот не бил правилно конструиран или дека потребната дебелина на бетонот била погрешно проценета.

2.2. Потпорен ѕид од бетонски елементи

Посебен склоп на потпорен ѕид е монтажен бетонски ѕид, кој е изработен од фабрички изработени елементи; овие готови производи се транспортираат до одредено место и се поставуваат. На крајот, целата должина на ѕидот изгледа како мозаик од неколку меѓусебно поврзани монтажни елементи. Предноста на овој тип на склоп на згради во однос на класичната конструкција е пократкото време на работа, поквалитетните бетонски елементи поради подобра контрола на смесата и нејзиното стврднување при производството, а воедно и нешто пониска цена во однос на класичниот бетонски ѕид.

2.3. Потпорен ѕид од бетонски блокови

Потпорниот ѕид од бетонски блокови е споредлив по издржливост и отпорност на лиен бетонски насип, само што неговата конструкција е нешто полесна. Не бара оплата или засилување, туку подготовка на подлогата и темелот. Затоа, ѕидот може да се изгради од класични бетонски блокови, цврсти или шупливи, скршени или расцепени. Овој тип на потпорен ѕид е направен практично исто како ѕид од тули - блоковите се наредени еден врз друг, а потоа се спојуваат со малтер. На самиот врв се поставуваат помали, завршни елементи, како бетонски тули или плочи, а доколку се изберат посебни бетонски елементи за надворешната оплата - а има и такви што изгледаат како вистински камен, на пример - ѕидот може да делува како стилски елемент на отворено.

2.4. Камени потпорни ѕидови

Камените потпорни ѕидови се многу популарни особено во медитеранскиот свет. Сепак, треба да се има на ум дека тие се релативно тешки за изведување, а посебно внимание треба да се посвети на изборот на камен. Најдобар избор е оној што може да се најде на локацијата каде што се подига ѕидот. Сепак, треба да се избегнуваат помеки видови, бидејќи тие се помалку издржливи и трајни, како што се порозните карпи кои многу брзо ја апсорбираат водата поради нивната структура или шкрилците што лесно се дробат. Од друга страна, многу тврди карпи исто така не се соодветни, дури и ако се многу стабилни и отпорни на атмосферски влијанија. Тоа е затоа што каменот од каменолом никогаш не може да се наредени директно во потпорен ѕид; обично треба да се рафинира, односно да се издлаби во одредена форма. Оваа задача е многу тешка, па дури и невозможна ако се вклучени тврди карпи.

При изборот на камен за шкарпи, покрај соодветниот тип и цврстина, се одлучувате и за големината; најдобро и најпрактично е да земете камења од кои релативно брзо и лесно можете да изградите ѕид без преголема обработка и доработка. Камењата кои се премногу големи бараат премногу дополнителна работа, а премали ќе направат ѕидот да изгледа шуплив и нестабилен. Кршен камен може да се нарача од каменолом и да се обработи, што во принцип е поскапо отколку од добавувач на градежен материјал.

2.5. Дрвен потпорен ѕид

Најретката верзија на потпорен ѕид е секако дрвена. Тоа пред се сѐ должи на чувствителноста и непостојаноста на дрвото, кое од сите споменати материјали е најмалку отпорно на временските промени. Дрвените потпорни ѕидови тешко се одржуваат, бидејќи штиците или панелите мора постојано да се проверуваат и да се премачкуваат со заштитни премази, боја или лак, а оштетените или скапани, мора да се заменат со нови што е можно поскоро. Сепак, дрвениот ѕид нуди и некои предности. Една од главните е неговата цена, бидејќи можете сами да ги исечете панелите или таблите. Доколку одлучите сами да го направите останатото, ќе ви бидат потребни челични столбови кои ќе бидат носачите и држачите на кои се фиксираат дрвените елементи. Друга предност на овој тип на заштитен ѕид е лесната конструкција, бидејќи големината и обликот на дрвените панели може брзо да се модифицираат и прилагодат, а челичните столбови не бараат дополнителна работа освен темели. Последно, но не и најмалку важно, дрвениот потпорен ѕид е целосно природен материјал кој може брзо да се рециклира и замени, што го прави одличен избор во случаи кога е потребно брзо, привремено решение.

3. Како се прави потпорен ѕид од бетон?

3.1. Подготовка на теренот за потпорниот ѕид

Пред да се започне со подигање на заштитниот појас, мора да се направи соодветен темел, бидејќи само така ѕидот ќе биде цврст, стабилен и долготраен и ќе и служи на својата намена. Прво, земјата се подготвува за темел, односно се копа јама, чие дно е покриено со слој од чакал. Тој слој од мешавина од ситен и груб чакал, а понекогаш и песок, дебел 10 - 20 цм (ретко повеќе) на дното на јамата, се нарекува тампон; се набива за да стане компактен, непорозен и отпорен на мраз. Откако се ќе се израмни, започнува бетонирање на темелот, кој по потреба може да се зајакне со арматура.

3.2. Темел на потпорниот ѕид

Кога се подготвува теренот, тампонот всушност се полни и набива на дното на темелната јама, започнува бетонирањето; основата е направена како појас, односно лента. Кои ќе бидат димензиите зависи од димензиите на самиот ѕид. Во принцип, правилото е дека ширината и длабочината на темелите се исти како и стандардните димензии на појасни темели. Тоа значи дека темелот мора да биде под зоната на замрзнување, на околу 80-100 цм (под површината), а ширината треба да биде 50-70 цм. Длабочината се одредува според географската област, всушност, според јачината на мразот и длабочината до која вообичаено достигнува, додека ширината зависи од ширината на самиот ѕид. Во секој случај, темелот мора да биде најмалку двапати поширок од ѕидот. Поради претесни темели, потпорниот ѕид може да почне да се таложи и да тоне, а поради плитки темели водата се задржува во зима и замрзнува во самата конструкција што доведува до пукање и корозија на арматурата во темелите.

3.3. Оплати и арматура за темел

Бетонски појасни темели се изградени со помош на скелиња - поставување на дрвени оплати. Воопшто не се препорачува изградба на бетонска основа без оплати. Имено, некои градежни изведувачи едноставно го прескокнуваат поставувањето на дрвени оплати и истураат бетон директно во градежната јама, што воопшто не се препорачува. Тоа е изводливо, но тогаш е практично невозможно да се контролира точноста на конструкцијата или димензиите на темелите, а грешките се множат со должината на основата. Поради оваа причина, секогаш препорачуваме шелување со дрвени оплати, во кој потоа се истура бетон. Шелувањето овозможува прецизна контрола на целата структура, димензиите и положбата на челичната арматура во темелите. Понатаму, го олеснува фиксирањето, така што арматурата нема да се помести или да се лизне од предвидената положба при истурање бетон. Арматурата во бетон го презема дејството на силите на затегнување и на тој начин му обезбедува дополнителна стабилност на ѕидот, но и пренос на силите од врвот на ѕидот кон дното. Правилната изградба на бетонски темели со арматура бара знаење и вештини, затоа дефинитивно ве советуваме да ангажирате професионалци и да не ја започнувате работата сами.

3.4. Дренажна цевка

Еден од многу важните елементи на секој заштитен ѕид е задолжителната одводна или дренажна цевка. Оваа цевка обезбедува контролиран одлив на вода при обилни дождови преку отворите направени во потпорниот ѕид. Тие отвори треба однапред да се испланираат на одредено растојание и нивните места да се обележат пред изградбата на ѕидот. Доколку се гради бетонски ѕид, на места во оплатата се поставуваат пластични дренажни цевки, пред да се истури бетонот. Ако одводната цевка е правилно поставена, притисокот на водата на потпорниот ѕид значително се намалува.

4. Подигнување на камен потпорен ѕид

4.1. Подготовка на теренот и ископ на јама

За камен потпорен ѕид, како и за секоја заштитна бариера, прво мора да се подготви и воспостави теренот. Следува подготовка на армирано-бетонската основа, иако, теоретски гледано, темелите можат да бидат и од камен. Ваквата конструкција на темелите е поризична, бидејќи е потешко да се контролираат параметрите на квалитет, цврстина и непорозност, па затоа AB темел се смета за многу подобар избор.

4.2. Камен потпорен ѕид со цементен малтер

Доколку се одлучите за камен ѕид со цементен малтер, знајте дека камењата се поставени на слој од цементен малтер кој ги спојува во цврста целина, па цврстината на ѕидот е една од неговите предности. Од друга страна, неговата непорозна природа може да се покаже како слабост, поради задржување на водата, па затоа тука е многу важна одводната цевка. Ако одлучите да градите со цементен малтер, обрнете внимание на обработката на споеви. Може да има премногу малтер во фугите, така што ќе стигне до надворешниот раб, со што се губи тродимензионалноста на ѕидот, како и специфичноста на секој поединечен камен; всушност, таков „залиен“ ѕид повеќе личи на налепница отколку на структура од природен камен. Ѕидот ќе изгледа поубаво кога фугите се подлабоки и не се наполнети до врвот со малтер, така што волуменот и текстурата на секој камен се јасно видливи и природноста на целиот ѕид не се нарушува.

4.3. Работа со песок и земја

Овој начин на изработка на потпорен ѕид е таканаречената суво ѕидање со камен. Фугите меѓу камењата се полни со едноставна мешавина од песок и земја. Ваквиот потпорен ѕид не е толку цврст или стабилен како оној со цементен малтер, но може да го издржи притисокот на земјата, ако не е повисок од еден метар. Оваа смеса е исто така доволно порозна.

4.4. Поставување на камењата

Кога темелот е готов, камењата се поставуваат еден до друг. Доколку се прави сува градба, пукнатините се пополнуваат со мешавина од песок и земја, а доколку се работи за т.н. влажна конструкција, фугите се полни со цементен малтер. Со формирањето на поединечни редови и постепеното растење на заштитниот ѕид се формира и косина исполнета со земја, каде што максимално се внимава да не се оштети одводната цевка. Во принцип, при поставувањето на камењата важи правилото поголемите и поубавите да се поставуваат на предната страна така што тие се „лицето“ на потпорниот ѕид, а останатите да одат позади. Додека се редат, камењата треба да се закосени така што целиот наклон на ѕидот на крајот да биде околу оптималните 20°. Најлесен начин да се одржи таков наклон за време на изградбата е да се втурнат летви во форма на шаблони на секоја страна од ѕидот во наклонот и да се поврзат со јаже што ќе служи како ориентир и граничник.