1. Комунални приклучоци – што се треба да знаете?

При изградба на куќа, односно било која зграда, многу важен дел од проектирањето и изведбата се работите под заедничко име - комунални приклучоци. Овие работи, иако невидливи однадвор, се толку важни што објектот нема да може да биде во функција или употреба, без нив. Машинските инсталации се водови за вода, канализација, греење и ладење, поретко за лифт. Тие се распоредени низ куќата врз основа на плански и проектни цртежи, како и понатаму до линиите на јавните комунални линии на кои се поврзани, исто така според пресметки, за кои се бара и се добива унифицирана градежна дозвола. Значи, ако градите сопствена куќа, инсталациите во неа може да се поврзат или со јавни или со сопствени извори на снабдување, т.е. дренажа (бунар, топлинска пумпа и септичка јама, на пример).

Во двата случаи, потребни се дозволи и одобренија од општинските власти и јавните претпријатија за водовод, канализација и дистрибуција на електрична енергија, а разликата е само во висината на таксите што ќе ги платите. Паричните надоместоци се определуваат со посебни одлуки на општините, односно надлежните јавни претпријатија и се плаќаат по единствен годишен ценовник.

1.1. Комунални приклучоци

Кога зборуваме за комунални приклучоци, зборуваме за приклучување на канализациона мрежа, гасовод, водовод и струја. Едноставно, приклучоците за комунални услуги се најосновните елементи на куќата, кои ви овозможуваат нормално да живеете и функционирате во неа. Без овие приклучоци, односно машински инсталации, куќата практично би била неупотреблива, бидејќи не би можеле да користите тоалет или да имате проточна вода, исто како што без струја не би можеле да користите апарати или уреди. Затоа, инсталациите и приклучоците ја претставуваат основната инфраструктура на секоја куќа.

1.2. Земјени работи поврзани за приклучоци

За дистрибуција на комунални приклучоци и машински и електрични инсталации до куќата, потребни се земјени работи за да се создаде целата мрежа директно до објектот. Овие работи се изведуваат пред да започне изградбата на самата зграда, а нивната цена варира во зависност од видот на земјиштето и неговите геолошки карактеристики. Колку теренот е потежок и по непристапен, толку повеќе труд, подобра механизација, а со тоа и ископот е поскап.

2. Приклучок за вода

Секој барател на согласност за приклучување ма јавниот водовод, мора да ги исполни условите наведени во одобрението, како и да ја плати потребната такса, а истите се дефинирани со Правилници, објавени во Службен весник. Онаа што е заедничко за сите се терминолошките одредби, односно, поими и изрази кој е употребуваат во нив. Во овој случај тоа се:

• „снабдување со вода за пиење" преставува зафат, прочистување, преработка и испорака на вода преку водоводна мрежа до мерниот инструмент на корисникот, вклучувајќи го и мерниот инструмент;
• „јавен водовод" преставува комунален систем за снабдување со вода за пиење на одредена територија, која има уреден и заштитен извор, постројка за прочистување и преработка на сурова вода, водоводна мрежа со помошни објекти, апарати и постројки и приклучоци на водоводната мрежа;
• „водоводна мрежа" е мрежа од цевки со помошни објекти за снабдување со вода;
• „селски водовод" преставува систем на комунални објекти надвор од системот на јавен водовод, по пат на кој се врши собирање, преработка, односно прочистување и испорака на вода во одредени селски или други издвоени населби и служи исклучиво за потребите на жителите и други објекти во таа населба;
• „улична водоводна мрежа" преставува дел од водоводната мрежа за снабдување со вода на поодделни улици во кој корисниците се непосредно приклучени со водоводен приклучок;
• „приклучок на водоводна мрежа" преставува цевковод од спојот на уличната водоводна мрежа до главниот водомер, сместен во водомерното окно или надвор од него, вклучително и водомер;
• „окно за водомер" преставува простор за поставување на еден или повеќе водомери со нивната арматура на парцелата или простории внатре во објектот (шахта, окно);
• „внатрешна водоводна инсталација" е цевковод и уреди од водомерот на корисникот до дојдовна точка на вода во објектот или дворот на корисникот, кој служат за снабдување со вода од водоводот;
• „мерно место" преставува местото на кое се мери количината на испорачаната вода;
• „водомер" е соодветен стандардизиран мерен уред, кој по правило се поставува на мерно место и служи за мерење на испорачаната вода;
• „корисник" во смисла на оваа одлика, преставуваат физички и правни лица, како и  претприемачи, сопственици, закупци или корисници по друг основ, на недвижноста споена со јавниот водовод и на тој начин користат вода од него;
• „цена на водата" преставува висината на паричен надомест по 1 м³ испорачана вода, која ја плаќаат корисниците, а која ја утврдува Јавното претпријатие во согласност со основачот;
• „надомест за испорачана вода за пиење" преставува висината на парични обврски кон Претпријатието, која се утврдува врз основ на цената за 1 м³ вода за пиење и количината на испорачана вода.

2.1. Како да се приклучите на водовод?

Секој објект што се снабдува со вода од јавниот водовод мора да има свој посебен водоводен приклучок.

Водоводниот приклучок започнува од приклучокот со уличниот цевковод и завршува во шахтата за водомер. Во исклучителни случаи, Јавното претпријатие може да дозволи поставување на водомер без шахта изградена во објектот на корисникот на место определено од стручно лице на компанијата (на пример: недостаток на простор за изградба на шахта).

Општите услови за приклучување на станбена зграда на водоводната мрежа се:

1. објектот за кој се бара приклучок мора да има одобрение за градба, односно да е легализиран или во постапка на легализација;
2. пред парцелата на која се наоѓа објектот има изградена водоводна мрежа.

Кон барањето за приклучување на објектот на водоводна мрежа, за постоечки објекти потребно е да се достават:

1. копија од планот на парцелата со зацртаниот објект;
2. доказ за сопственост (договор за купопродажба на недвижен имот или акт за недвижен имот);
3. одобрение за градење или решение со кое се менува одобрението за градење;
4. потврда дека е започната постапка за легализација, за предмети во постапката за легализација;
5. копија од лична карта на сопственикот.

По поднесувањето на барањето, ЈПКД ги пропишува техничките услови за приклучување на водоводната мрежа и по единствена постапка поднесува барање до надлежниот орган за издавање одобрение за приклучување согласно со закон.

За новоизградените објекти, Барањето за издавање одобрение за приклучување на зградата на водоводна мрежа го поднесува носителот на јавното овластување - ЈПКД по пат на обединета постапка до надлежниот орган согласно Законот градба, врз основ на барање на Корисникот.

Заедно со барањето за приклучување на водоводна мрежа, Корисникот е должен да достави:

1. одобрение за градење или решение со кое се менува одобрението за градење;
2. локациски услови;
3. доказ за сопственост (договор за купопродажба на недвижен имот или акт за недвижен имот);
4. копија од лична карта на сопственикот.

2.2. Задолжителна согласност

Кога станува збор за приклучување на водоводна мрежа, потребната документација се доставува до Секторот водовод и канализација, Одделението за нови приклучоци. Поединечните адреси на овие услуги за секој град или општина може да се најдат на нивните официјални веб-страници.

Техничките услови за приклучување на водоводната мрежа ги утврдува ЈКПД преку унифицирана постапка. Техничките услови нужно вклучуваат:

1. место на приклучување на примарната водоводна мрежа;
2. притисок на мрежата;
3. дијаметар на примарната водоводна линија;
4. дијаметар на секундарната водоводна линија;
5. технички детали за поставувањето на мерниот инструмент-водомер и изградбата на шахта;
6. проценка и пресметка на работите.

Со Правилник, се одредуваат и пропишуваат обврските на идните корисници. Така, трошоците за изградба на водоводниот приклучок и шахта за водомер, паѓаат на товар на барателот за приклучување. По исполнување на условите за водоводен приклучок, стручната служба на претпријатието дава писмена согласност за приклучување на барателот за приклучување на јавниот водовод. По добивање на согласност, Друштвото и Корисникот склучуваат договор за изградба на водоводен приклучок. Приклучувањето на јавниот водовод го врши исклучиво ЈПКД. Работите на изградбата на внатрешната водоводна мрежа, односно од шахтата до зградата ги врши Корисникот.

Домашниот водовод може да се изведува само врз основа на проект одобрен од надлежен орган. Изградената инсталација не смее да се предаде во употреба, доколку не е прегледана од надлежните органи и доколку не е издадена Употребна дозвола од надлежните органи.

2.3. Плаќање

Прописите објавени во Службен весник го предвидуваат следново:

1. Цената на водата за пиење по метар кубен ја утврдува Надзорниот одбор на претпријатието со согласност на Градското собрание.
2. Утврдувањето на цената на водата за пиење се врши врз основа на елементите предвидени со Закон. Потрошувачката на вода се определува и се наплаќа според износот измерен со водомер, а по исклучок со проценка.
3. Потрошувачката на вода се пресметува според состојбата на водомерот на крајот и на почетокот на временскиот период на читање на водомерот. При пресметување се читаат само цели кубни метри.
4. Надоместокот за испорачана вода за пиење е висината на финансиската обврска на корисникот кон ЈКПД, која се утврдува врз основа на цената од 1 м3 вода за пиење и количината на испорачана вода.

Според сегашниот ценовник на град Скопје (за 2021 година, но секој град има свој ценовник, кој лесно можете да го видите на веб-страниците на општините), останатиот дел од месечната претплата, кој вклучува канализација, прочистување на отпадни води, надомест за јавна чистота, смет, чистење и одржување на гробишта отприлика изнесува  околу 1000,оо -1200,оо МКД +ДДВ 5%. Еден кубен метар искористена вода за пиење е 29,39 МКД, а отстранувањето на отпадните води чини 24,04 ден/м3.

Според истиот ценовник, регистрацијата на индивидуален водомер изнесува 7000,00 МКД + ДДВ 18%, за деловни објекти изнесува 14 000,00 МКД + ДДВ 18% додека приклучокот се наплаќа по зона, односно по категорија населено место и се движи од 4.500,оо- 7.000,оо МКД + ДДВ 5%, за физички лица и од 7.500,оо-40.000,оо МКД + ДДВ 5% за правни лица.

3. Приклучок за канализација

Сите корисници кои сакаат да ги приклучат своите објекти на канализационата мрежа треба да се обратат до Корисничкиот центар на Службата за техничка документација на ЈКПД за водовод и канализација во нивната општина, а поединечните адреси и телефонски броеви можат да се најдат на веб-страниците на органите на локалната самоуправа. Планираната процедура се состои од неколку фази.

Првиот чекор е барањето за добивање на Услови за проектирање на внатрешните инсталации на објектот, кои се добиени врз основа на приложената документација за локацијата, објектот и правото на сопственост. Документацијата не смее да биде постара од шест месеци.

Врз основа на условите, лиценцирано проектантско биро, избрано од самиот корисник, го подготвува Главниот проект за внатрешни водоводни и канализациски инсталации врз архитектонските и градежните основи на проектот или проектот на изведената состојба на објектот за објектот евидентиран во Агенцијата за недвижности според Законот за легализација на објекти (за објект што има Решение за законска регулатива).

3.1. Како да се приклучите на канализација?

По изработка на проектот, вториот чекор е да се поднесе Барање за добивање Согласност за Главниот проект, кое се поднесува на шалтерот на Центарот за корисници. По добивањето на одобрението и верификацијата на графичките прилози во проектот се доаѓа до последниот, трет чекор, каде се поднесува Барање за приклучување на водовод или канализација. Оформениот предмет се испраќа на адресата на надлежниот погон на канализационата мрежа, по што екипа на ЈКПД по наредба излегува на терен и врши надзор и инсталирање на идниот приклучок.

Се забележува дека објект изграден без одобрение за градба има право да се поврзе само по завршување на постапката за легализација (со добиеното Решение за легализација), со проектирање на внатрешните инсталации на водовод и канализација согласно со услови издадени од ЈКПД на архитектонско-градежните основи на Главниот проект на изградената состојба на објектот.

3.2. Задолжителни согласности

Обврска на корисникот, односно сопственикот на објектот е геодетски да го евидентира приклучокот откако ќе се изврши приклучокот. Снимката (во електронска и хартиена форма) се доставува до надлежниот сектор од канализационата мрежа на ЈКПД за да се добие Уверение дека објектот е приклучен на градската водоводна и канализациона мрежа. Кога станува збор за приклучување на канализациона мрежа потребната документација се доставува до Секторот за канализациска мрежа т.е. соодветните одделенија.

3.3.Плаќање

Приклучокот на јавна канализација се води како Надоместок за приклучок на фекална канализација, а на официјалните веб-страни на општинските органи може да најдете важечки ценовници за тековната година. Така на пример, за град Скопје за 2021 година овој приклучок изнесувал од 2.250,оо - 7.000,оо МКД.

4. Поврзување со гасовод

Приклучувањето на јавен гасовод во Република Северна Македонија се врши согласно единствена процедура, задолжителна за сите Јавни претпријатија кој се занимаваат со увоз и испорака ма гас. Цените се формираат во зависност од добавувачите на локално ниво, поради што треба добро да се распрашате за условите и цените во својата општина.

4.1. Како да се приклучите на гасовод?

Заедничките услови, односно начинот на поднесување барања и издавање дозволи сега изгледа вака:

1. Корисникот поднесува барање за одобрение за приклучување на дистрибутивниот систем (со доставување на потребната документација).
2. Врз основа на поднесеното барање, предвидено е проектантот да излезе за да го дефинира техничкото решение за приклучување на објектот на дистрибутивната гасоводна мрежа.
3. Барањето за одобрение за приклучување на дистрибутивниот систем, заедно со доставената документација, го разгледува стручно, одговорно лице на понудувачот. Доколку барањето биде одобрено, се издава позитивно решение за гасификација и се утврдува понудата, во спротивно барањето се одбива.

Доколку новиот корисник добил позитивно решение и ја прифатил понудата, се склучува договор. Постојат два вида договори:

1. Договор за индивидуален приклучок (една мерна гарнитура - една станбена единица).
2. Договор за групно поврзување (една мерна гарнитура - неколку станбени единици).
3. Правата и обврските на договорните страни се прецизно дефинирани со договорот.
4. По активирањето на договорот се започнува со изработка на проектот со техничка контрола.
5. Издавање согласност за техничка документација.
6. Се изведува машинска инсталација (внатрешна гасна и/или термо техничка инсталација), според динамиката на активираните договори и стекнувањето на потребните услови за нивно извршување. По изведбата се тестираат машинските инсталации и врз основа на тестот се издава соодветен извештај.
7. По сите завршени работи, корисникот поднесува барање за пуштање гас. Потоа се врши увид во техничката исправност на внатрешната гасна инсталација, а во случај на позитивен наод се составува договорот за набавка и потрошувачка на природен гас.
8. Правата и обврските на договорните страни се прецизно дефинирани со договорот

4.2. Плаќање 

Бидејќи поврзување на националниот гасовод на Република Северна Македонија со Грција како појдовна точка, би се случило во наредните неколку години, а истото има за цел да овозможи достапност на природен гас до најголем дел од потрошувачите на територија на РС Македонија во региони во кои досега не бил достапен, зголемување на потрошувачката на природен гас, натамошна интеграција на националниот гасоводен систем за пренос на природен гас во РС Македонија во меѓународните текови на природен гас. Согласно наведеното, секој град кој има Јавни претпријатија за енергетски дејности, во кој спаѓа и приклучување на домаќинствата на природен гас, како и согласно фактичките услови, ја одредува цената за приклучок, како и цената на испорачан гас. Ви препорачуваме, пред да започнете со планирање на воведување на природен гас во вашиот објект, добро да се распрашате за условите, како и за тековни промоции и субвенции од страна на државата.

5. Поврзување на електромрежа

Процедурата за приклучување на електромрежа е утврдена со Правилник, кој важи за територија на Република Северна Македонија, со што постапките за приклучок се одвиваат по точно утврден редослед, а се наплаќаат по единствен ценовник.

Постапката за приклучување на објект од страна на иден корисник на дистрибутивниот систем на електрична енергија во единствената постапка, ја покренува инвеститорот на објектот, со поднесување на Барање за согласност за приклучување ,,БСП-1‘‘ – образец до надлежниот орган, односно до ЕВН.

Оваа услуга Ви е потребна доколку:

• градите нов објект;
• треба да ја зголемите максималната одобрена едновремена моќност;
• сакате промена или реконструкција на постојниот приклучок;
• сакате обединување на повеќе мерни места во едно мерно место;
• сакате поделба на мерните места на поголем број на мерни места;
• сакате приклучок од привремен карактер.

5.1. Како да се приклучите на електромрежа?

Заедно со барањето потребно е да ги доставите и следниве документи:

• лична карта на увид,
• одобрение за градба или Решение за легализација на бесправно изграден имот,
• доказ за сопственост на објектот или на парцелата (имотен лист),
• извод со запишан објект, од: a. ДУП – Детален урбанистички план, или b. УПС – Урбанистички план за село, или c. УПВНМ – Урбанистички план вон населено место,
• за објекти за кои според Законот за градење не се издава Одобрение за градење, се приложува соодветен акт издаден од надлежен орган, согласно со Законот за градење.

Пополнето барање заедно со документацијата го поднесувате лично во приемна канцеларија во соодветниот Кориснички Енерго Центар, каде што припаѓа објектот за кој се бара приклучок на дистрибутивната мрежа на ЕВН Македонија. Барањето можете да го поднесете и електронски на веб страницата е-одобрение за градење на следниот линк: https://www.gradezna-dozvola.mk. Барањето за согласност, со прилозите го поднесувате во електронска форма, потпишано со валиден дигитален сертификат. Согласно со барањето, се врши увид во целокупна доставена документација и увид на самото место на објектот кој што треба да се приклучи.

По завршување на постапката добивате писмено известување за резултатот:

1. Решение за согласност за приклучување на дистрибутивната мрежа и Договор за приклучување на дистрибутивната мрежа во кој се содржани условите и цената на надоместокот за приклучување, или
2. Решение за одбивање на барањето за согласност за приклучување на дистрибутивна мрежа.
3. За барањата кои се поднесени електронски, покрај писмено известување, Решението ќе ги добиете и електронски на веб страната е-одобрение за градење.

По добивање на Решение за согласност се склучува Договор за приклучок со ЕВН Македонија:

1. Потпишаниот Договор го доставувате до контакт-лицето од ЕВН Македонија.
2. Ги плаќате предвидените средства согласно со условите наведени во договорот за приклучување на дистрибутивната мрежа.
3. ЕВН Македонија започнува со изведување на приклучокот.

Единствено ЕВН Македонија има право да инсталира и да поврзува мерни уреди, кои се сопственост на ЕВН Македонија.

По реализирањето на новиот приклучок ЕВН Македонија Ве известува за извршената работа, пополнувате барање за ставање под напон, потпишувате Договор за снабдување со електрична енергија, со вашиот снабдувач и ЕВН Македонија Ви инсталира мерен уред и го поврзува објектот на мрежата.

5.2. Плаќање

На веб страната на ЕВН Македонија ќе најдете ценовник за нивните услуги за привремени, типски и индивидуални приклучоци, како и ценовник за пропратни трошоци поврзани со приклучувањето. Но, во последните години постои можност за купување струја од други дистрибутери, а доколку се одлучите за нив, најдобро ќе биде да им се обратите во врска со сите детали околу начинот на дистрибуција и приклучоци, како и за останатите трошоци.

6. Градба на сопствена комунална инфраструктура

Во случај да градите куќа во област која нема јавни комунални линии - односно нема јавен водовод, канализација или греење, или се одлучите за целосно автохтон, еколошки и енергетски ефикасен систем на домаќинство. , тогаш проектот и планот на вашиот дом ќе се базираат и изведат на поинаков начин. Целосната независност на станбената зграда значи дека има автономни системи за снабдување со вода и енергија (бунар, топлинска пумпа како и соларен систем) и уреди за прочистување и одводнување (септичка јама или комунални уреди за прочистување на водата во домаќинството). Во тој случај остануваат само електричните инсталации и телекомуникациите. Во овој случај, трошоците за инсталација и изведба на поединечни инфраструктурни линии ги плаќате според поединечните договори што ги склучувате со изведувачите на машинската инсталација. А сепак, и за вакво индивидуално и целосно самостојно спроведување на инфраструктурата ќе ви требаат одредени дозволи и согласности од надлежните јавни претпријатија и органи на самоуправа. Сето ова е дел од проектната документација за добивање градежна дозвола, па вашиот проектант или архитект навремено ќе ги побара според фазите на проектот и на тој начин ќе ги плати. Доколку се одлучите за целосна реконструкција на постара зграда и да ги замените машинските инсталации, нема да мора да ги плаќате самите приклучоци на јавните комунални линии доколку веќе постојат, туку само сметките според месечната потрошувачка.