1. Зелени покриви – што се треба да знаете?

1.1. Историја на зелените покриви

Развојот на концептот на зелени покриви датира од почетокот на 20тиот век. Во тоа време, познатиот архитект Le Korbizje го измислил „jardin au toit“, односно покривната градина, бидејќи сметал дека архитектот треба да ја надомести квадратурата што ја запоседнал со зградата, со градина на нејзиниот покрив. Меѓутоа, кога станува збор за куќите на Корбизје, сè уште не можеме да зборуваме за зелени покриви какви што ги знаеме денес. Растенијата најчесто се засадени во саксии или вертикални кревети. Меѓутоа, визијата на Корбизје за архитектура сама по себе предизвика широки дебати за зачувување на зелените површини и како да се заменат оние природни области кои се одземени со изградбата. Во текот на последните сто години, технологијата и филозофијата на зелените покриви напреднаа неверојатно, правејќи ги денешните решенија навистина еколошки, технолошки и структурно понапредни и разновидни.

1.2. Рамни и коси зелени покриви

Постојат зелени покриви, и рамни и коси, во сосема различни варијанти. Рамните зелени покриви можат да бидат проодни или непроодни; Предноста на рамните наведнати покриви е тоа што тие можат да функционираат како дополнителен, употреблив надворешен простор на куќата. Косите покриви обично не се проодни, бидејќи не можат да се користат за садење или одгледување поради наклонот. Покривните рамнини со косина поголема од 45° не можат да се садат, бидејќи обилните дождови лесно можат да ги поткопаат и измијат сите вградени слоеви.

1.3. Технолошки предности на зелениот покрив

Зелените покриви имаат многу предности. Денес технологијата толку многу напреднала што ваквите покриви се направени според највисоките градежни стандарди, тие се многу убави, но и - што е можеби нивната најголема предност - исклучително еколошки. Најголемата вредност на зелениот покрив е неговото благотворно влијание врз животната средина, бидејќи го спречува прегревањето на околината поради рефлексијата на сончевите зраци од покривот (што се случува кај мазните) и апсорпцијата на топлината што ја покрива покривот. потоа постепено се ослободува во атмосферата. Зелените покриви не само што го спречуваат прегревањето на воздухот, туку и куќите, односно објектите на кои се наоѓаат. Растенијата на таквите покриви создаваат поволна микро и биоклима. Зелените покриви во зима делуваат како дополнителен слој на топлинска изолација, со што се намалуваат трошоците за загревање на просторот.

Друга нивна предност е тоа што ја апсорбираат дождовницата, поради што многу помалку вода се спушта низ одводот. Затоа, во сезоната на дождови, одводите не се блокирани, па ризикот од поплави е значително намален. Зелените покриви исто така ја штитат зградата и конструкцијата од град и УВ зрачење, со што го продолжуваат нивниот век и векот на зградата.

Дополнителна предност на овој тип покрив е намалувањето на штетните гасови. Растенијата користат јаглерод диоксид за фотосинтеза и го претвораат во кислород и отстрануваат до 80% од другите честички од воздухот.

1.4. Употреба на зелен покрив

Покрај бројните технолошки предности, покривите од овој тип нудат и различни можности за користење. Најпрво, рамните зелени покриви можат да се користат како дополнителен надворешен простор, кој со тоа што е зелен, создава многу пријатен амбиент. На зелениот покрив можете да организирате забави, да поставите мебел за детски игри (нишалки, рамки за качување, тобоган), па дури и да создадете башта за која ви недостасува простор на земја. Тоа може да биде одлично решение, бидејќи таквите засади се  без штетници како што се полжави, диви животни и глодари.

1.5. Естетика на зелениот покрив

Зелените покриви нудат многу опции за садење. Кој вид на растенија може да засадете, зависи од видот на зелениот покрив и длабочината на слојот од земја која е на располагање – за што ќе зборуваме подолу во текстот. Доколку зелениот покрив го покрива подебел слој земја, на него ќе успеваат ниски грмушки, трева, разни повеќегодишни растенија, па дури и мирисни цветници. Некој зелени покриви со дебел слој земја дозволуваат садење дури и на дрвја, кој во лето овозможуваат пријатна ладовина. Цветен зелен покрив е посебно убав и прилега на било која куќа. Објектите со зелени покриви добро се вклопуваат во секоја околина и не преставуваат проблем во било која смисла.

2. Видови зазеленување на зелен покрив

2.1. Повеќегодишни и зимзелени растенија

Доколку сакате, освен мов и трева да одгледувате и други видови зеленило на вашиот покрив, може да се планира садењето да трае цела година. Ова се постигнува со избирање зимзелени растенија. Покрај годишните времиња и циклусите на цветање, треба да знаете нешто за отпорноста на одредени растителни видови на временските услови во вашата област. Најотпорни и најпогодни се секако автохтоните видови кои се навикнати на локалната клима. Пред да ги изберете растенијата, ви предлагаме да се консултирате и со стручно лице.

2.2. Екстензивен зелен покрив

Можеме да кажеме дека меѓу овој тип покриви, најпопуларен е екстензивен зелен покрив. Тие, таканаречени екстензивни зелени покриви најмалку бараат одржување, бидејќи на нив е засадена ниска вегетација која не ја оптоварува структурата. Дебелината на слојот почва во овој случај е околу 15 цм. Популарни растителни видови за овој вид покрив се лавандата, помалите зимзелени грмушки, украсните треви, ирис, зеленика и слично, иако, се разбира, можете да засадете и билки како босилек, жалфија или рузмарин. Навистина има бројни можности. Таквиот покрив треба да се одржува и негува само додека не се зафати билката и не почне да напредува, а потоа природата ќе се погрижи за останатото. Само во лето, во случај на суша и екстремни температури, потребно е малку почесто да се полеваат. Овој тип на зазеленување е погоден и за рамни и за наведнати покриви, но не се препорачува за многу стрмни, бидејќи обилните дождови можат да измијат голем дел од почвата што им е потребна на растенијата.

2.3. Интензивно зазеленување

Интензивно зелените покриви се веројатно најубавите и најпривлечните, но затоа бараат многу грижа и труд, па затоа тие се препорачуваат само за вистинските љубители на хортикултура и градинарството. Всушност, на ваквите покриви има толку многу работа, како за во градина. На вака изградените покриви може да се одгледуваат сите видови растенија, од ниски грмушки до помали дрвја, цветни растенија и грмушки и се што сакате. Од таа причина вегетацијата мора редовно да се крои, дохранува, пресадува и секако да се полева, а во зима при силен студ исто така соодветно да се заштити. На такви покриви често наоѓаме џуџести јавори, борови, рози, божури и многу повеќе. Интензивните зелени покриви се особено погодни за објекти чии покривни тераси се централниот надворешен простор за живеење и каде се поминува многу слободно време. Ваквата постојана употреба го оправдува вложувањето во изградба и уредување како и последователно одржување на градината. Интензивното зазеленување е погодно само за рамни покриви што може да се оди, бидејќи е неопходен постојан и непречен пристап до растенијата. Дебелината на слојот почва во овој случај е најмалку 20 цм, а доколку планирате да засадете поголеми видови, како што се џуџести дрвја, тогаш слој од почва треба да биде дури 100 цм. Ова значително ја зголемува сопствената тежина на покривот, што влијае на целата конструкција и количината на материјалот.

2.4. Биотопски зелени покриви

Третиот вид зелени покриви се таканаречените биотопски зелени покриви, кои најлесно се одржуваат. Биотопските зелени покриви имаат само ниска, автохтона вегетација, составена од мов и ниска трева. Таквата вегетација не бара никаква грижа и е многу отпорна на сите временски услови. Овој тип на декорација е погоден за сите видови покриви, а најчесто се користи кај оние со поголема косина. Слој од почва помеѓу 5 и 10 цм е доволен за биотопско позеленување на покривот.

3. Одржување на зелен покрив

3.1. Видови зазеленување

На сложеноста на одржувањето на зелениот покрив најмногу влијае видот на зеленилото. Убедливо најтешко, се разбира, е интензивното зазеленување, кое бара копање, пресадување, гребење, ѓубрење, кастрење и редовно наводнување. Со таков покрив има отприлика работа колку и секоја градина со средна големина. Екстензивно зелените покриви бараат помалку труд и време за одржување, бидејќи тревата и ниските грмушки се негуваат само во почетните фази на растот, а потоа поретко. Сепак, биотопското зеленило воопшто не бара одржување бидејќи се состои од мов и треви.

3.2. Наводнување на зелениот покрив

Фреквенцијата и количината на наводнување на зелениот покрив зависи исклучиво од видот и големината на растенијата што сте ги избрале. Ако се работи за интензивно зеленило, во тој случај станува збор за попребирливи растителни видови кои се многу чувствителни на суша, ќе мора редовно заливање - во пролетните и летните месеци, секој втор ден. Биотопското зеленило не треба да се полева, иако се препорачува построга контрола на растот во текот на летните месеци, бидејќи тревата и мовот може да се исушат и ќе треба да се заменат. Во најлош случај, таков покрив мора да се наводени 1-2 пати во летните месеци.

3.3. Коси зелени покриви

Ако рамниот зелен покрив оној што може да се шета по него, е лесен за одржување од причина што може лесно да се пристапи до секој дел, косините покриви се нешто сосема друго. Стрмните покриви можат да бидат многу опасни, па затоа ве советуваме одржувањето на таквото зеленило да го препуштите на професионалци со безбедносна опрема. Ако се работи за биотопско зеленило кое не бара речиси никакво одржување, нивната помош ќе биде потребна само повремено.

3.4. Троскот

Без разлика за каков вид на покрив станува збор, троскотот мора редовно да се чисти, онака како тоа би се правело и во обична градина. Ветерот носи полен и семе насекаде, па така ги има и на покривите. Доколку го занемарите троскотот во земна градина, истата само ќе изгледа неуредно; но, пораснат троскот е многу отпорен и упорен и лесно ги зафаќа и останатите растенија, а доколку нивниот корен дојде до покривната конструкција, може да предизвика оштетување и продор на вода. Нормално, тоа секако дека ќе ја намали и ефикасноста на зелениот покрив, а ќе има негативно влијание и на целиот објект. Во тој случај и самата санација на покривот ќе биде потешка и поскапа.

4. Конструкција на зелен покрив

4.1. Статичка пресметка

Пред да започне со изградба на некој од зелените покриви, инженер по статика мора да направи прецизна пресметка на самиот покрив (како и на сите други елементи на куќата). Поради слојот на почва и тежината на растенијата, зазеленување претставува дополнително оптоварување, кое во никој случај не е занемарливо - станува збор за 100-150 кг/м2 дополнителна тежина. Посебно внимателно треба да се пресметаат точките каде што ќе се наоѓаат поголеми и потешки дрвја или грмушки. Инженер по статика ќе знае колку дополнителна тежина треба да се земе предвид во зависност од видот на садење. Мора да води сметка и дали по покривот ќе се оди, бидејќи е потребно да се одржуваат интензивни и обемни садници (само биотопското зеленило не бара одржување). Тоа значи дека ќе мора да го земе предвид дополнителното оптоварување со можност истовремено да држи повеќе луѓе на покривот. Дополнителното оптоварување на покривот последователно влијае на количината на употребениот материјал и на димензиите на ѕидовите или другите вертикални потпорни елементи, што ќе ја подигне цената на целокупната конструкција на зградата.

4.2. Потребни инсталации на зелениот покрив

Доколку се одлучите за вид зелен покрив кој бара постојано внимание, мора да ги обезбедите и сите потребни инсталации кои ќе овозможат одржување. За огромно зеленило потребно е водоснабдување за да може да се полева дури и повремено, додека за интензивно одржувано потребно е да се има при рака и електричен приклучок, бидејќи вообичаената работа во таква плантажа е косење трева и кастрење грмушки. Овие приклучоци може да се обезбедат на покривот или во непосредна близина на влезот на покривот во внатрешноста на зградата.

4.3. Вид на градба

Видот и конструктивниот систем на објектот во принцип нема ефект врз зелениот покрив. Изградбата на овој тип покрив е можна и на армирано-бетонски плочи и на трапезоиден лим или дрво, но точно е дека АБ плочите најчесто се користат за рамни покриви, додека за коси покриви постојат повеќе опции.

4.4. Добра хидроизолација

Добрата хидроизолација е неопходна за секој објект, а истото важи и за зелените покриви. Сепак, зелените покриви имаат една голема предност, а тоа е апсорпцијата на вода, која обично не продира до долните слоеви на конструкцијата, скриени под земја. Така, куќите со зелени покриви имаат помали шанси покривот да се сруши, а слојот на почвата исто така делува како дополнителен топлински изолатор.

5. Слоеви на зелен покрив

Во класичната структура на зелен (рамен) покрив, поединечните слоеви се наредени еден по друг по следниот редослед:

• армирано-бетонска плоча со косина и дебелина во согласност со статичката пресметка,
• битуменски слој,
• парна бариера,  со вар во точки,
• топлинска изолација во два слоја (вкупна дебелина мин. 30 цм); На покривот најчесто се поставува XPS, бидејќи е отпорен на вода и влага, а поретко EPS.
• во првиот слој се поставува стандардна хидроизолација, над кој оди вториот слој со заштита од навлегување на корени; ова е многу важно, бидејќи корените на растенијата можат да навлезат сè до структурните елементи и да предизвикаат голема штета,
• дренажа која обезбедува соодветна одлив на вода,
• завршниот слој е плодна почва, која се поставува над минерални влакна и во која се садат растенија; за овој слој се препорачува да се користат L профили кои граничат со засадени површини, бидејќи ја спречуваат ерозијата на седиментот,
• за зелени покриви со косина од 10° или повеќе, потребен е и анти-лизгачки слој кој се поставува под земја и го спречува миењето на почвата во случај на обилни дождови.

6. Субвенција за зелени покриви

Зелените покриви се сè почести при изградба на поголеми јавни објекти, особено во урбаните средини, кои веќе се соочуваат со проблем со прегревање. Прописите во оваа област на градежништво сè уште не се строго дефинирани со закон. Сепак, многу европски земји веќе имаат легални зелени покриви во сите области за сите нови градби. Уделот на зелените покриви во Германија е веќе околу 15% и брзо се приближува до 20%. Во Словенија субвенции за згради со зелени покриви нуди Еко фондот. Станува збор за кредити со субвенционирана камата, со кои ЕКО фондот сака да привлече што повеќе инвеститори.

7. Колку може да чини зелен покрив?

Инвестицијата за изградба на зелен покрив е 2-3 пати поголема од онаа за обичен покрив. Значи, разликата не е занемарлива, но ако се земе предвид дека зелениот покрив е речиси двојно поиздржлив од стандардниот и има многу подолг век на траење, јасно е дека финансиите нема да бидат залудно потрошени. Одржувањето на вегетацијата е исто така поевтина од замена на целата покривна покривка. Ќе се заштеди и на трошоците за греење и ладење, бидејќи зелените покриви создаваат поволна микроклиматска средина. Последно, но не и најмалку важно, прооден, богато зелен рамен покрив е многу важен елемент со одлични карактеристики, кој за објекти кој имаат малку или се без зеленило во околината, може да биде непроценливо и вистинско богатство.