1. Што се треба да знаете пред да се донесете одлука за фасада?

1.1. Најважните информации кои морате да ги знаете пред да започнете со градба или обнова на фасадата:

• Барајте професионални информации за најдобриот вид изолација за вашиот објект.
• Распрашајте се за цените на различни видови фасади по метар квадратен.
• Донесете олука за завршниот слој на вашата фасада. Посоветувајте се со архитект или експерт за бои.
• Распрашајте се дали може да се добијат субвенции согласно новите прописи за еко-градба или енергетска ефикасност.
• Планирајте ги работите на фасадата во месеците кога се поволни временските прилики за тоа (температура на воздухот, врнежи, сончева светлина и топлина).

1.2. Субвенции од еко-фондови за обнова на фасада

За жал во Македонија сеуште не постојат еко-фондови и сеуште нема официјални процедури за доделување на субвенции за еколошки ефикасна и прифатлива градба или заштита на животната средина. Постојат најави за усвојување на закони и прописи кои мора да се усогласат со Европската заедница, односно формирање на Фонд за енергетска ефикасност во рамки на структурата на Развојна банка, но сеуште сето тоа е во подготовка. Некои банки во Македонија имаат склучено договори си ЕБОР и нудат кредитни линии за енергетски ефикасни фасади со околу 20% субвенции, но сепак сето тоа е на лична иницијатива.

Постојат неколку општини во Македонија кои досега понудиле субвенционирање за изградба или реновирање на енергетски ефикасни објекти.

2. Изведувачи

Со изработка на фасада човек може да се занимава еднаш, најмногу два пати во животот. Многу од изведувачите го злоупотребуваат тоа, исто колку и тоа дека клиентите немаат искуство, залажувајќи ги во однос на изведбата (што не значи и квалитет), како и самиот однос кон клиентите (не се придржуваат кон роковите, лоша комуникација и друго). По завршување на работата и плаќање, многу често го прекинуваат контактот со нив, за да не се соочат со рекламација на дополнително утврдени грешки. Од тие причини, изборот на изведувачи е многу важен. Најдобро е листата на сакани работи да ја пратите на повеќе градежни компании. Откако ќе ги добиете нивните понуди, направете тесен избор, а од избраните побарајте препораки и контакт од претходни клиенти. Изберете изведувач исклучиво врз основа на препораките. На нашиот портал Daibau.mk можете да најдете изведувачи кои се проверени и тестирани.  Доказ за тоа се нивните оценки и мислење на клиентите, кои се достапни на нивните профили. Откако, на крај ќе изберете изведувач, задолжително треба да потпишете и договор.

3. Видови фасади

3.1. Најчест вид фасадни системи

3.1.1. Контактни фасади

Приватни клиенти најчесто се одлучуваат за т.н. контактна фасада. Тие можат да бидат тенкослојни или дебелослојни. Контактните фасади всушност е фасаден систем кој се нанесува директно на носечките ѕидови во повеќе слоеви. Завршниот слој на контактните фасади е малтер кој се нанесува на ѕидот или преку термоизолација (малтерисани не изолирани или малтерисана изолирани фасади)

3.1.2. Обложена фасада

Кога носечкиот ѕид и завршниот слој дејствуваат како посебни системи (помеѓу нив постои под конструкција), зборуваме за обложена фасада. Доколку постои слој на воздух помеѓу носечкиот ѕид и завршната облога тогаш тоа е вентилациона фасада, а ако не постои воздушен слој, тоа е невентилациона фасада.

Вентилациони фасади

Слоеви од кои е составена вентилациона фасада се: носечки ѕид, самостојни изолациони плочи (водоотпорни, топлотни и звучни), минимум 4 цм слој на воздух, па надворешна облога. Слојот на воздух помеѓу слоевите материјал служи за сушење на влагата која се создава од кондензација на водена пареа додека продира низ конструкцијата. Во летниот период овој канал за проветрување го спречува прегревањето на просториите.

Невентилациона фасада

Слоеви на невентилациона фасада се : носечки ѕид, изолација и надворешна облога. Од причина што надворешната облога (фасадна тула, дрвена или алуминиумска облога и останато) се веднаш до изолацијата, од голема важност е да изберете водоотпорна или пареа пропустлива облога со што влагата која се кондензира, нема да се задржува во изолацијата.

3.2. Најчесто видови на фасадни облоги

3.2.1. Фасада од малтер 

Фасадите со малтер ги делиме на не изолирани (т.н. класични фасади) и изолирани.

Класични фасади најчесто среќаваме на стари згради, односно, на споменици на културата. На таквите згради е потребно да има механичка издржливост, без термоизолација. Надворешните ѕидови на овие згради немаат ниту хидроизолација. Поставување на топлинска изолација ќе ги затвори отворите за проветрување со што ќе биде спречен одводот на капиларна влага. Класичниот малтер  е составен од три слоја: цемент млеко (шприц), груб малтер (грунт) и фин малтер (пердаш) кој се избелува со вар или силиконски бои (важно е да биде боја која дише!). Малтер врзивно средство мора да биде варно, бидејќи овозможува надворешните ѕидови да се сушат од надворешната страна.

Малтер изолирана фасада е повеќеслоен фасаден систем во кој термоизолација не игра само топлинска улога, туку преставува и носач на завршниот слој (лепак и завршен малтер). За оваа намена обично се употребуваат плочи од експандиран полистирен – стиропор или камена минерална волна. Фасадните слоеви може да бидат тенкослојни или дебелослојни.

Панелите за изолација кај тенкослојната фасада се лепат на носечкиот ѕид, а преку нив се нанесува тенок слој малтер (3-6 мм) во кој потоа се втиснува арматурна мрежичка од стаклени влакна. На ред доаѓа тенкослоен декоративен малтер со дебелина до 2 мм. Ваквиот вид на контактна фасада се употребува и за новоградби и при санација на објекти градени од разни материјали.

Контакт дебелослојна фасада, првенствено се применува при новоградба. Фасадните панели на дебелослојната фасада се лепат на носечките ѕидови со дополнителен анкер кои ги држат челична поцинкувани мрежа, која е оптегната меѓу нив. Преку мрежата потоа се нанесува основен, цементен малтер. Откако овој слој сосема ќе се исуши, се нанесува завршниот малтер.

3.2.2. Дрвена фасада

Дрвото е еколошки градежен материјал и како таков отсекогаш се употребувал во нашите краеви. Како фасаден материјал поседува бројни квалитети: дрвото е топлински изолатор, издржливо е, благороден и еколошки материјал. Постојат повеќе видови дрво соодветни за фасада. Најчесто се употребуваат смрека, бор ариш и даб. Фасада од дрво овозможува уникатни решенија согласно изборот на видот дрво (полно дрво, плочи од отпадни или обработено дрво), профили, начин на фиксирање (покривање, редење, на преклоп, со фуга или без и т.н.), до различна обработка на површините. Дрвото е одлична комбинација со други материјали (камен, стакло, малтер и др.). За да се спречи појава на габички и мувла, било кој вид на дрвена фасада мора да биде вентилирачка.

3.2.3. Стаклена фасада

Стаклените фасади се употребуваат првенствено за деловни објекти, но во последно време често се користат и за станбени згради. Во зима, објектите природно се загреваат преку големите стаклени површини, но затоа пак во лето лесно се прегреваат. Преку стаклото, исто така, просториите се исполнети со природна светлост, поради што потребата за вештачко осветлување е значително помала. Квалитетна стаклена фасада динамично се менува согласно временските прилики и количината на светлост, го балансира губењето на топлина, овозможува проветрување и така натаму. Од големо значење е и тоа фасадата да овозможува контрола на сончево дејство и да заштитува од прегревање. Оптималните карактеристики и функционалност се достигнуваат со правилен избор на квалитетни стакла, ролетни и линија за вентилација. Постојат еднослојни и двослојни стаклени фасади, а помеѓу стаклата постои слој на воздух.

3.2.4. Камена фасада

Масивниот камен како градежен материјал во нашите краеви се користи многу одамна, но во форма на тенки плочи на надворешната страна од фасадата се појавува дури на почетокот на XX век. Поставувањето на тенки камени плочи на фасадата може да се направи на два начина; првиот, кој сега веќе е застарен, е лепење камен со помош на цемент на носечкиот ѕид. Вториот е каменот да се поставува како вентилациона фасада, кој во главно се користи во денешно време. Меѓу каменот и носечката конструкција се наоѓа под конструкција и воздушен слој кој му овозможуваат на ѕидот да ,,дише‘‘, а со тоа деформитети на носечката конструкција не се пренесуваат на фасадата. Помеѓу фасадните камени плочи (кои се обично со дебелина од 3 cm) се наоѓа растеглива фуга која овозможува плочите да се шират и собираат согласно температурните осцилации, со што и носечката под конструкција „дише“.

3.2.5. Плочи од цементни влакна

Ваквите плочи всушност се направени од синтетички влакна и цемент врзало, избоени во разни бои. Овие пресувани табли може да бидат со различни димензии, а во главно се рамни или брановидна. Исто така, структурата на површината може да се гледа или не. Таблите се поставени на метална или дрвена под конструкција, се прицврстуваат со помош на летвички или видливи фуги. Ваквите плочи се карактеризираат со многу предности: незапалив, долготрајни и лесно се одржуваат.

3.2.6. Плочи направени од вештачка маса

Тоа се плочи најчесто од акрилно стакло, поликарбонат, поли винил и незаситена полиестерска смола. Сите овие се проѕирни маси и може да се фарбаат на разни начини. Самите плочи се полесни, со што се олеснува товарот на под конструкцијата, на која истите едноставно се монтираат и овозможуваат бројни можности за оформување бидејќи може да се сечат на помали плочи, ленти и лајсни.

3.2.7. АЛУ фасада

АЛУ фасадата се прави од фасадни алуминиумски сендвич-плочи кои се направени од повеќе слоеви на вештачка маса и алуминиум. Тие се обложени со повеќеслоен заштитен филм кој ја штити фасадата од надворешни влијанија како што се УВ зрачење, кисел дожд, индустриско загадување и разни честички во воздухот. Предностите на АЛУ фасадата се бројни: одлична јачина во однос на тежината на плочите, висок степен на цврстина и едноставна обработка, отпорност на надворешни влијанија, едноставно одржување и сестрана употреба. Плочите се зацврстуваат на металната под конструкција и може да се комбинираат со други видови фасадни форми, а ги има во разни бои.

3.2.8. Фасада од тули и керамика

Фасадите од керамички тули се навистина многу отпорни на надворешни влијанија, а едноставни за одржување. На фасадата се поставуваат така што спојките може да се гледаат или не. Сепак, не се особено погодни за нашата клима од причина што не го поднесуваат добро ладното време; најчесто се употребуваат во краеви каде што време многу дожд и со поблаги зими, како на пример Англија или Јапонија.

4. Постапка за изработка на контактна фасада

За квалитетен и убав резултат, најважно е фасадата да биде сработена професионално. За тоа е потребно да се почитува следното:

4.1. Временски услови

Многу важен услов за изработка на квалитетна фасада е истата да се прави во време кога температурата и дење и ноќе не е под 5°C. Исто така фасадата не треба да се прави во најголемите горештини или за време на силен ветер.

4.2. Соодветна подлога

Подлогата која се подготвува за лепење на фасаден систем, мора да биде мазна. На 4 должни метри дозволено е отстапување најмногу од 1 сантиметар (нерамнина). Подлогата не смее да биде влажна заради лепакот кој треба да се намачка. Се препорачува во случај на новоградба, бетонската подлога да се суши најмалку 1 месец пред да почне да се работи фасадата. Во спротивно, многу брзо може да се појават пукнатини и нерамномерна боја.

4.3. Нанесување лепак

Со цел да се спречат недостатоци на изолацијата и појава на т.н. топлински мостови, при обложување на бетонски или ѕидови од тула, лепакот се нанесува на самиот раб од плочите во ширина 5 цм а дебелина помала од 2 цм. Во ситуации кога изолацијата се лепи на мазни површини, лепакот се размачкува по површината на целата табла со дебелина до 1 цм. Откако ќе се намачкаат таблите тие мора веднаш да се залепат за да се избегне сушење на лепакот, а со тоа и слабо да залепи.

4.4. Поставување плочи за изолација

Од голема важност е растојанијата помеѓу поставените плочи да биде што помала. Доколку дојде до појава на фуги , тие мора да се пополнат со експандиран полистирен.

4.5. Вградување на прозорци, прозорски даски и останати додатоци

За да не се создадат т.н. топлински мостови, столаријата и останатите елементи поврзани со неа, мора да бидат вградени професионално и согласно сите прописи.

4.6. Тераси

Најчесто топлинските мостови (ситни или поголеми отвори помеѓу работ на ѕидот и рамот на прозорецот или вратата низ која струи воздух) се појавуваат во тек на правење на фасадата, односно околу терасите или прозорците кои не се добро или воопшто не се изолирани. Таму каде што доаѓаат во контакт топол и ладен воздух, се создаваат услови да се појави кондензација, влага и мувла.